چند نکته برای نوشتن متن رادیویی (3)

15- در خلال نوشتن به این نکته توجه داشته باشید که چه کسی متن را می خواند.آیا متن باید برای اجرای یک گوینده نوشته شود یا دو گوینده؟ نیز قابلیت های حرفه ای گویندگان برنامه را مدنظر داشته باشید . ممکن است گوینده ای نتواند برخی اشعار و واژگان انتخابی شما را بخواند.

16- در نوشتن مطالب برنامه از همه قالبهای مناسب برای طرح موضوع بهره بگیرید (گفت و شنودی، توصیفی، حکایت ، شعر، نامه، پیامهای کوتاه،...)

17- سعی کنید متن به گونه ای نوشته شود که شنونده برای دریافت اطلاعات و مفاهیم آن ذهن خود را بیش از اندازه درگیر نکند. متنی که در خلال آن ذهنِِ شنونده به هر علت متوقف شود و با گوینده برنامه در ادامه گفتار همراه نشود رادیویی نیست.

چند نکته برای نوشتن رادیویی

برای نوشتن برنامه های رادیویی، لازم است نکاتی را مدنظر قرار دهید. در این نوشتار و نوشته های بعدی به پاره ای از این نکات اشاره خواهیم کرد:

1-دقیقاً بدانید چه چیزی را می خواهید به مخاطب خود بگویید. نباید وقتی موضوع در ذهن خودمان مبهم است (واضح و روشن نیست) دست به قلم ببریم.

2- هدفمان از طرح یک موضوع مشخص باشد. به دنبال چه هستیم؟ قصدمان از بیان موضوع مورد نظر چیست؟ می خواهیم چه تأثیری بر مخاطب بگذاریم؟ آیا قصد ما صرفاً اطلاع رسانی است؟ آیا می خواهیم نکته ای را آموزش دهیم؟ آیا می خواهیم مخاطب را سرگرم کنیم؟ آیا می خواهیم ذهن او را نسبت به مسأله ای روشن کنیم؟ آیا به دنبال تغییر نگرشی در او هستیم؟ قصد متقاعد کردن اورا داریم؟...

زبان گفتاری رادیو

زبانگونه های گفتاری در رادیو به دو دسته متفاوت تقسیم می شوند:

1- گونه های داستانی و نمایشی که ساختارهای هنری و شکلی کاملاً طراحی شده و پیش ساخته دارند

2- گونه هایِ ارتباطی عوامل برنامه (گوینده، گزارشگر،...) یا به عبارتی، زبان صحبت کردن و سخن گفتن در برنامه های رادیو که معمولاً حالت بداهه دارد و برنوشته ای مبتنی نیست.

زبان گفتاری رادیو نیز نظیر زبانهای نوشتاری (رسمی) و نوشتاری-گفتاری (نیمه رسمی) بسته به نوع برنامه و درجه رسمیت موقعیت، صورتهای گوناگونی پیدا می کند. مثلاً زبان گفتگو در میزِگرد سیاسی با زبان گفتگو در برنامه خانواده و نیز در برنامه های سرگرم کننده یکی نیست.

گونه های نوشتاری-گفتاری (نیمه رسمی)

این زبان از لحاظ نحو و ساخت دستوری تابع قواعد نوشتار است، اما در شکل بیان (در برخی صورت های فعلی و عناصر زبانی) به محاوره نزدیک می شود. از این رو، زبان "نوشتاری-گفتاری" را می توان حدفاصل زبانهای مذکور فرض کرد.زبان "نوشتاری-گفتاری" نیز دارای گونه های ساده و ادبی است.

کاربرد این زبان در بسیاری از برنامه ها و موقعیت های ارتباطی در رادیوست که نه می توان زبان رسمی برنامه های خبری را به کار گرفت و نه عیناً به زبان محاوره سخن گفت.

خصوصا اینکه اجرای گوینده در رادیو حتی الامکان باید حس سخن گفتن با مخاطب را انتقال دهد نه حالت روخوانی یا متن خوانی صرف را، و برای القای چنین حسی است که برخی مجریان برنامه ها، به مقتضای شم زبانی خود، پاره ای از عناصر را در زنجیره گفتار می شکنند یا کوتاه می کنند.

گونه های نوشتار ادبی

این گونه های زبانی بیشتر کارکردی حسی و عاطفی دارند.

گفتار ادبی در رادیو هنگامی به کار می آید که موضوع به نوعی با عواطف و روحیات مخاطب مرتبط باشد و برنامه ساز درصدد آن باشد که مخاطب را به رفتار عاطفی خاصی ترغیب نماید یا احساسی را در او برانگیزد.

نویسنده در این مقام با ایجاد جلوه های تصویری و فضاهای حسی و لطیف در متن و با درگیرکردن قوه احساس و تخیل مخاطب، پیام خود را انتقال می دهد.

نظیر متن های زیر:

خبرنویسی برای رادیو

یکی از زمینه های کاربرد زبان نوشتاری ساده در رادیو خبرنویسی است. متن های خبری رسمی ترین گفتارها در رسانه اند. بنابراین، سعی می شود که به زبانی سنجیده و صریح و به دور از ابهام و کژتابی به نگارش در آیند. به علاوه، چون سرعت در انتقال خبر حائز اهمیت است این متن ها حتی الامکان به شکلی مختصر و روان نوشته می شوند.

توجه به این نکته هم ضروری است که زبان خبر و طرز نگارش آن در رادیو با مطبوعات فرق دارد. در رادیو حتی الامکان از درازنویسی (آوردن جملات طولانی) و انباشتن اطلاعات خبری و اصطلاحات تخصصی در متن (خصوصا نخستین جمله) پرهیز می شود تا مخاطب خبر را سریع تر و با فعالیت ذهنی کمتری دریافت کند. ذیلاً، یک خبر مندرج در مطبوعات را (که به تفصیل بیان شده) نقل می کنیم، سپس در ادامه متن تلخیص شده آن را برای رادیو بیان میکنیم :

گونه های نوشتاری برای رادیو (لفظ قلم، رسمی)

شماری از گفتارها در رادیو، به حکم پاره ای ملاحظات رسانه ای و ضرورتهای ارتباطی، به لفظ قلم نوشته و بیان می شوند.
البته، سبک و سیاق لفظ قلم در برنامه های مختلف رادیو یکسان نیست مثلا، در متن های خبری و تفاسیر سیاسی، یا برخی گفتارهای علمی، زبانی بکار می رود که با زبان مطالب ادبی و ذوقی در رادیو تفاوت دارد.
بر این اساس،گونه های نوشتاری در رادیو را می توان به دو مجموعه زبانی تقسیم کرد: گونه های "نوشتاری ساده" و گونه های "نوشتاری ادبی".