دست اندرکاران نمایش رادیویی

برای این‌که یک نمایش رادیویی به سرانجام برسد یعنی ضبط و پس از آن پخش شود باید عوامل مختلفی دست به دست هم بدهند. در واقع مثل انواع دیگر کارهای رسانه‌ای در به ثمر رسیدن کاری باید افراد مختلفی با تخصص‌های ویژه با هم همکاری کنند. یک نمایش رادیویی به نویسنده، کارگردان، بازیگر، تهیه‌کننده، افکتور، صدا بردار و صاحبان تخصص دیگری نیاز دارد تا تولید شود 

نویسنده نمایش رادیویی
نویسنده نمایش رادیویی بدون شک یکی از مهم‌ترین و کلیدی‌ترین نقش‌ها را در پیدایش یک اثر منحصر به فرد رادیویی دارد، چون او به تنهایی باید از پس تمام ویژگی‌هایی که دوربین فیلمبرداری به یک کار تلویزیونی یا سینمایی می‌دهد و همه آنچه مخاطب تئاتر خودش با چشم خود به کمک ویژگی‌های دکور و صحنه می‌بیند، برآید. یک نویسنده نمایش رادیویی علاوه بر این‌که مانند دیگر نویسندگان باید در پی خلق یک اثر ادبی باشد، ضمن پردازش و دراماتیزه کردن یک ایده باید آن را به صورت نمایش و داستان درآورده‌ و با نوشتن دیالوگ‌های متناسب هر نقش کاری کند که مخاطب از گوشش به اندازه چشمش استفاده کند و همه چیز را آن‌گونه توصیف کند که شنونده بی‌آن‌که ببیند حس تماشای یک فیلم سینمایی، سریال تلویزیونی و تئاتر را هنگام شنیدن نمایش رادیویی داشته باشد. اگرچه سهم عمده خلق فضا را افکتور رادیویی بر دوش دارد، اما نباید فراموش کرد افکتور همه آن چیزی را به مرحله انجام می‌رساند که نویسنده در متن به آن اشاره کرده باشد، بنابراین یک بار دیگر نتیجه می‌گیریم نویسنده نمایش رادیویی، نقش سازنده و موثری در پیدایش یک اثر هنری دارد.

بازیگر نمایش رادیویی

بازیگران به طور معمول از حس سرشارند. بازیگران نمایش رادیویی را اگر هنگام بازی در نمایش رادیویی ببینید تمام حواسشان به حسی است که در متن نهفته و آوردن تمام آن حس و فضا در صدا و کلماتی که ادا می‌کنند. برای یک بازیگر نمایش رادیویی آنجا مسئولیت سنگین‌تر می‌شود که دیگر مثل بازی در یک اثر تصویری نمی‌تواند همه حسش را در نگاه، حرکات بدن و تمام آنچه مخاطب می‌بیند، ارائه کند و درست همان زمان که در یک کار تصویری، بازیگر با یک نگاه، یک حرکت و یک لبخند همه حسش را به مخاطب ارائه می‌کند او باید بگوید و بگوید و بگوید... و این گفتن همه آن چیزی است که بازیگر نمایش رادیویی دارد.

کارگردان نمایش رادیویی

کارگردان نمایش رادیویی دیگر صدا، دوربین و حرکت نیست. کارگردان نمایش رادیویی انتخاب بازیگری با گریم و چهره خاص نیست، کارگردان نمایش رادیویی باید نقش را با صدای بازیگرانش انتخاب کند. یک کارگردان نمایش رادیویی بعد از خواندن متن تصمیم می‌گیرد با چند بازیگر نمایش را اجرا کند، در حالی که او مجبور نیست به ازای هر نقش یک بازیگر داشته باشد و گاه پیش می‌آید یک بازیگر ایفا کننده دو نقش یا بیشتر در یک نمایش رادیویی باشد و اینجاست که این امکان برای کارگردان رادیویی به فرصت تبدیل می‌شود، فرصتی که باید با فراست او و مهارت بازیگر همراه باشد تا خلق هریک از شخصیت‌ها بدون مشکل صورت بگیرد. کارگردان نمایش رادیویی هنگام تمرین بازیگرانش در اتاق تمرین کنار آنها می‌نشیند و با هر بار خواندن بازیگران، آنها را به مرحله ایده‌آل خود نزدیک‌تر می‌کند. گرچه این روزها نقش تمرین پیش از اجرای نمایش رادیویی بسیار کمرنگ‌تر از گذشته است، اما هنوز هم بسیاری از کارگردانان نمایش رادیویی سهم عمده‌ای برای تمرین قائل هستند.

افکتور

تصور نمایش رادیویی بدون افکتور درست مثل تصور ساخت یک فیلم سینمایی بدون دوربین تصویربرداری است. افکتور برای نمایش رادیویی همه چیز یا بهتر است بگوییم تمام‌کننده همه چیز است. متن نویسنده، بازی بازیگر، کارگردانی کارگردان، همه و همه بدون حضور افکتور ناتمام می‌مانند. افکتور ترسیم‌کننده فضای ذهنی مخاطب است. او شنونده را به صحنه‌های پرشور و حرارت جنگ می‌برد، به سرزمین‌های دور، به جنگل‌های تاریک، به شهرهای شلوغ، به روستاهای دورافتاده و تمام اینها را با ضربه‌های آهسته پا روی تخته چوبی، با ضربه‌های منظم دست بر شیء فلزی و خلاصه با ابزاری ساده چون شن و ماسه برای مخاطب خلق می‌کند. تعداد افکتورهای نمایش رادیویی در رادیوی ما بسیار محدود و انگشت‌شمار است، چراکه این کار بظاهر ساده از عهده هر کسی بخوبی ساخته نیست. افکتور همراه همه عوامل از جمله بازیگر و کارگردان باید متن را مرور کند و هر جا که نویسنده به فضایی خاص اشاره کرده است در نظر داشته باشد و بداند از چه وسایلی باید چگونه در خلق صحنه کمک بگیرد و در حقیقت درست مانند کارگردان باید حواسش به همه صحنه‌ها و اپیزودها باشد. هنگام اجرا نیز افکتور چون تمامی بازیگران، همراه با متن در استودیو حضور دارد و بموقع ایفای نقش می‌کند که همان ترسیم فضای متن است و به نظر می‌رسد این کار او شباهتی هرچند اندک به صحنه‌آرایی و دکور در آثار تصویری دارد، گرچه نقش افکتوری بسیار پیچیده‌تر و پررنگ‌تر و تاثیرگذارتر است.

تهیه کننده نمایش رادیویی

تهیه کننده در اتاق فرمان و همراه صدابردار، ناظر صحنه‌هایی است که در حال شکل‌گیری هستند، ضمن نظارت بر چگونگی اجرا که همراه با کارگردان صورت می‌گیرد نقش مکملی برای افکتور نیز هست، چراکه باید بضاعت افکتورش را در ایجاد صداهای صحنه بداند و هر جا که لازم باشد او افکت لازم را برای نمایش پخش کند (که این البته به افکت‌های موجود در آرشیو بستگی دارد و گستردگی آن که چقدر می‌تواند دست تهیه‌کننده را برای این کار باز بگذارد.)

بخش دیگری که به کار تهیه‌کننده نمایش رادیویی مربوط می‌شود و اتفاقا مهم‌ترین بخش کار او به حساب می‌آید استفاده از موسیقی در نمایش است که این درست همانند موسیقی متن کارهای تصویری می‌ماند، البته با در نظر گرفتن این مهم که تهیه‌کننده نمایش رادیویی ملزم است آرم و تیتراژ مناسبی برای نمایش در حال ضبط یا اجرا بسازد.