روزنامه نگاری شهروندی

تعریف

برای این‌که ببینیم روزنامه‏نگاری شهروندی چیست، طبیعتا باید رسانه‏های شهروندی را مورد بررسی قرار بدهیم.این رسانه‏ها ایجاد شدند که روزنامه‏نگاری شهروندی متولد شده است. فکر می‏کنم که باید برگردیم به حدود 12 سال پیش. بیش از یک دهه است که این اصطلاح در ادبیات روزنامه‏نگاری و در ارتباطات وارد و تعریف شده و بوجود آمده.

در دهه گذشته، وقایعی اتفاق افتاد که منجر به جا افتادن این تعریف شد و ابزاری که روزنامه‏نگاری شهروندی را شکل داد، به این فرایند کمک کرد. یکی از مشهورترین پدیده‏هایی که منجر به توجه بیشتر به روزنامه‏نگاری شهروندی شد، ماجرای سقوط هواپیمایی است که از فرودگاه نیویورک بلند شده و پرواز می‌کند، اما 2 دقیقه بعد دچار سانحه می‏شود، چون یک پرنده داخل موتورش رفته بود. هشت دقیقه بعد هم خلبان با مهارت هواپیما را روی رودخانه می‏نشاند و 155 نفر همه جان سالم به در می‏برند. یعنی ده دقیقه بعد از پرواز فرود می‏آید. هشت دقیقه بعد از سقوط، یکی از مسافران که در قایق نجات نشسته بود، از هواپیمای ساقط شده به کمک موبایلش عکسی را می‏گیرد و چند دقیقه بعد، این عکس روی یکی از پایگاه اینترنتی منتشر می‏شود. دوازده دقیقه بعد هم، در  نیویورک تایمز چاپ می‏شود. سرعت انتشار خبر و عکس نسبت به بقیه و این‌که این عکس توسط چه کسی گرفته شده و  این خبر توسط چه کسی تهیه شده، تفاوت اصلی هست که این نوع روزنامه‏نگاری را از روزنامه‏نگاری متعارف یا روزنامه‏نگاری جریان  اصلی نشان می‏دهد. 

اولین چیزی را که نشان می‏دهد این است که یک آدم غیر حرفه‏ای با موبایلش عکسی را فرستاده، درحالی‌که آن زمان یک حرفه‏ای کنکور می‏دهد تا بتواند خبرش را منتشر کند. حالا در مورد خبر هواپیما، می‏بینید که عده‏ای از نیویورک تایمز هم سریع‏تر شده‏اند. اگر تایمز می‏خواست این خبر را بلافاصله منتشر کند، باید عکاس حرفه‏ای‏اش را می‏فرستاد. مدت زیادی طول می‏کشید تا گروه تایمز به محل حادثه  می‏رسیدند. باید از حصارهای امنتیتی پلیس می‏گذشتند. این‌که چقدر اجازه تصویربرداری داشتند و این‌که چه مدت طول می‏کشید تا به محل برسند،

این ها نشان می‏دهد که یک پدیده تازه‏ای رخ داده که این پدیده تازه، نوعی از روزنامه‏نگاری را بوجود آورده است که البته در تقسیم بندی‏های بعدی که دربحث شماست می‏توانید آن را رقیب رونامه‏نگاری حرفه‏ای بدانید یا مکمل و همکارش. متغیر اصلی که این نوع روزنامه‏نگاری را بوجود آورده است، متغیر فناورانه و تکنولوژیک است. جهان وارد جامعه اطلاعاتی شده و رسانه‏های شهروندی و شهروندانِ روزنامه‏نگار محصول این جامعه اطلاعاتی هستند

یک زمانی در انقلاب ایران رسانه جایگزین کاست  درمقابل تلویزیون بود که پیام‏های امام را پخش می‏کرد. یا اعلامیه‏ها، دیوار نوشته‏ها و ...همه می‏توانسنند به عنوان رسانه‏های جایگزین و شهروندی هم مطرح شوند. آن‏ها در تعریف ما از رسانه شهروندی می‏گنجند چون ایجاد کننده‏هایشان حرفه‏ای نیستند. یعنی تمام کسانی که روی دیوارها شعار می‏نویسند یا نوارها را تکثیر می‏کنند، حرفه‏ای نبودند اما بر رسانه جریان اصلی مثل تلویزوین و مطبوعات غلبه کردند. در عین حال نمی‏توانید نفی کنید که رسانه‏های تازه، از قدرت فناورانه بالاتری برخوردار هستند.

ویژگی های روزنامه نگاری شهروندی

افراد عادی تولیدکننده محتوا هستند و البته مخاطب فعال دارند، یعنی یک نوع دادوستد و تعامل بین تولیدکنندگان و مخاطبانشان هست و بیش از رسانه‏های اصلی یا متعارف قابلیت تکثر و تنوع دارند و دموکراتیک‏تر هستند.

شهروندان عادی که اینجا به عنوان کنشگران در روزنامه‏نگاری شهروندی تعریف می‏شوند، عکس می‏گیرند یا اطلاع‏رسانی یک واقعه را انجام می‏دهند، غیرحرفه‏ای  هستند و آموزش خاصی ندیده‌اند. علاوه بر این، در نشر محتوایی که خودشان تولید کردند، به یک مرکز رسانه‏ای متصل نیستند و ممکن است  عکس را در وبلاگشان بگذارند یا توی سایتی گذاشته شود. درواقع ویژگی دومی که روزنامه‏نگاری شهروندی را ازنوع متعارف روزنامه‏نگاری جدا می‏کند، اشتراک است. یعنی شهروندِ روزنامه نگار محتوا را تولید می‏کند و به اشتراک می‏گذارد.

جایگاه روزنامه نگاری شهروندی

روزنامه‏نگاری شهروندی یک نوع روزنامه‏نگاری در برابر روزنامه‏نگاری کلاسیک نیست. درواقع یک شکل از روزنامه‏نگاری است که بر روزنامه‏نگاری کلاسیک هم اثر می‏گذارد. نمونه هایی داریم که شهروندِروزنامه‏نگار، به جریان اصلی پیوسته و در رسانه‏های بزرگ کار کرده است. روزنامه‏نگاری شهروندی دشمن روزنامه‏نگاری متعارف نیست بلکه نقش مکمل را ایفا می‏کند که این نقش را، بواسطه پیشرفت فناوری دارد.

 

منبع: همشهری