وظایف اجتماعی وسایل ارتباطی

نظریه های متعددی درباره وظایف اجتماعی وسایل ارتباطی وجود دارد که در این مبحث، جمع‌بندی آن‌ها را ارائه میدهم:

1- وظیفه خبری: وظیفه و نقش اساسی وسایل ارتباطی، انتشار خبر رویدادهای اجتماعی است.

2- وظیفه آموزشی

3- وظایف راهنمایی و رهبری: نقش رهبری کننده وسایل ارتباطی و تأثیر آنها در بیداری و ارشاد افکار عمومی، روز به روز بر اهمیت آن افزوده میشود. مطبوعات در دو قرن گذشته در مبارزات آزادیخواهی ملل جهان تأثیر قاطع داشته اند و در میدان مبارزات برای طرد استبداد و کسب دموکراسی، از سلاح های برنده سیاسی بوده اند. جالب است بدانید یکی از روزنامه های فارسی زبان که در هند چاپ میشده است، نقش اساسی در قضیه مشروطه داشته است.

تازگی، رمز تأثیرگذاری

در تمام رسانه ها، انتقال پیام هدف و غایت تولیدات رسانه ای است. اما این تولیدات باید ویژگی هایی داشته باشند تا بتوانند به بهترین وجه ممکن به مخاطب منتقل شوند. در عصر کنونی که اطلاعات بسیار سریع منتقل میشود و مخاطبین هم خیلی سریع به آن ها دسترسی پیدا میکنند، باید به امر تازگی پیام به عنوان یکی از ویژگی های تأثیرگذاری توجه ویژه کرد.

گیرنده هنگامی تحت تأثیر پیام قرار میگیرد که این پیام نسبت به آنچه میدانسته، تازگی داشته باشد.

در واقع ارزش هر پیام برای گیرنده به تازه بودن و غیرقابل پیشبینی بودن آن بستگی دارد.

مخاطب ناشناس

رسانه ها بر مبنای ارتباطات جمعی بنا نهاده میشوند. ارتباط جمعی، هنر، مهارت و علمی است که منجر به اثربخشی یک رسانه میگردد.

چارلز رایت، جامعه شناس، سه ویژگی را برای ارتباطات جمعی تعریف میکند:

1- ارتباط جمعی معطوف به مخاطبان نسبتا زیاد، ناهمگون و ناشناس هستند.

2- پیام ها بطور عمومی انتقال پیدا میکنند، اغلب برنامه ریزی شده اند تا همزمان به بیشتر افراد مخاطب برسند.

مخاطبان رسانه ها معمولا طیف گسترده ای را تشکیل میدهند. این افراد علاوه بر ناشناس بودن، از لحاظ ویژگی های شخصیتی نیز متفاوتند. در چنین شرایطی رسانه ها پیام های عمومی تری تولید میکنند تا با آن ها بتوان تعداد بیشتری از مخاطبان را پوشش داد. 

* ماهان - کارشناسی ارشد ارتباطات

ساختار شکنی رسانه ای

تکنولوژی ها می آیند. این روزها سریعتر از آنچه تصورش را بکنیم. می آیند و در حوزه رسانه و ارتباطات هم تأثیرات خودشان را میگذارند. اما سوال این است: با آمدن این ها روزنامه نگاری چه میشود یا به عبارتی بر سر رسانه های قدیمی تر چه می آید!؟

باید گفت این ها هم می آیند، اما روزنامه نگاری سرجای خودش خواهد ماند... همان طور که فناوری ها و ابزارهای رسانه ای دیگر در طول تاریخ بر جای مانده اند..

برد رسانه ای

برد رسانه ای را در اینجا میتوان به دو صورت برداشت کرد. یک منظور میتواند برد و پیروزی برای رسانه ای باشد که در حال رقابت با سایر رسانه هاست و به دنبال جذب مخاطب بیشتر و دیگری میتواند به معنای خاص میزان برد و نفوذ رسانه ای باشد. مطمئنا توجه به میزان برد و نفوذ رسانه میتواند ما را به معنای برد و پیروزی رسانه نیز برساند. از این جهت به تبیین برخی از عوامل رسیدن به برد رسانه ای میپردازیم:

نقش وسایل ارتباطی

هر یک از وسایل ارتباطی و رسانه ای اعم از مطبوعات، تلویزیون، رادیو، سینما و ... دارای نقش هایی هستند که عبارتند از:

1- نقش تفریحی: رسانه ها عمدتا در زمان های فراغت انسان ها توسط آن ها استفاده میشوند. لذا باید در نظر داشت که بتوان موجبات سرگرمی آن ها را نیز تاحدودی برآورده کرد. (بخش های مجزا و مختلف طنز)

2- نقش خبری: پخش خبر و اطلاع جزئی از وظایف و نقش های رسانه هاست که باید به سریع، بی طرفانه و آگاهی بخش باشد. (خبر و مصاحبه) 

نظریه های مطبوعات

مطبوعات و رسانه ها را میتوان به طور کلی به 4 دسته تقسیم کرد:

1- مطبوعات و رسانه های اقتدارگرا: بر طبق این نظریه، مطبوعات و رسانه ها به صورت خصوصی یا عمومی مدیریت میشوند، اما امکان نقد را نداشته و ابزاری برای تحقق سیاست های دولتی به حساب می آیند.

2- مطبوعات و رسانه های آزادی خواه: بر طبق این نظریه هر کس که توانایی مالی داشته باشد، میتواند رسانه ای را دایر کند و آن را به صورت خصوصی مدیریت نماید. در این رسانه ها اطلاع رسانی، سرگرمی، نظارت بر دولت و کشف حقیقت حرف اول را میزند. ضمن اینکه این رسانه ها به بخش فروش خود نیز اهمیت ویژه ای میدهند. به عبارتی چون معمولا هزینه ها را خود تأمین میکنند، برنامه های خود را در جهت افزایش فروش پیش می برند.

تأثیرگذاری بر مخاطب

هدف و غایت تمامی رسانه ها، تأثیرگذاری بر مخاطب است و برای اینکه بتوان بیشترین تأثیرگذاری را بر مخاطب داشت، بایستی به نکات زیر توجه نمود:

1- اینکه چه کسی یا چه چیزی پیام را منتقل میکند.(منبع پیام) بیان یک پیام توسط شخصیتی که از جایگاه اجتماعی برخوردار است به نسبت سایر افراد مورد پذیرش بیشتر مخاطبان قرار میگیرد. همینطور وسایل ارتباط جمعی که ارجحیت بیشتری برای مخاطب دارند، در این مسئله مؤثر است.

گام اول در فعالیت رسانه ای

هنگام تولید محتوا برای هر رسانه ای، به منظور افزایش نقش و کارکرد آن باید به نکات زیر توجه نمود:
1- ماهیت مخاطبان
اینکه مخاطبان چه کسانی، با چه ویژگی های شخصیتی، چه ویژگی های فکری، در چه طبقه اجتماعی، در چه بازه سنی و چه نوع جنسیتی هستند؟
هر چه تعداد این مشخصات و ویژگی ها بیشتر باشد، مطمئنا ماهیت مخاطب را شفاف تر میکند و خروجی کار را خاص همان مخاطب درمی آورد. این مطلب هم میتواند خوب باشد و هم در مواردی نادیده گرفته شود. اگر خروجی مختص مخاطب خاصی باشد، فقط او از محتوا استفاده خواهد کرد و دیگران سراغ آن را نخواهند گرفت. اما اگر مخاطب را کمی از آن چیزی که هست عمومی تر در نظر بگیریم، میتواند باعث جذب سایر افراد جامعه نیز بشود.
2- ماهیت رویدادهای ارتباطی
اینکه چه رویدادهایی میتواند بین تولید کننده و مصرف کننده محتوا ایجاد ارتباط کند و این ارتباط را به حداکثر تأثیر برساند. به نظر من این بخش میتواند شامل قالب های وسایل ارتباط جمعی مختلف شود. مانند خبر، گزارش، مصاحبه، مقاله و یادداشت، عکس، کاریکاتور، میزگرد، مناظره، نمایش نامه، فیلم و سریال، مستند، برنامه های تحلیلی، طنز و ...
3- ماهیت ارتباط گر
به نظر من این بخش نیز مرتبط میشود با خود وسیله ارتباط جمعی. مطبوعات، تلویزیون، رادیو، سایت های اینترنتی و ... هر کدام به نحوی ماهیتی دارند که شناخت و ملاحظه آن میتواند نقش موثری در ارائه محتوا به مخاطب داشته باشد.